Η αλήθεια για το φρέσκο γάλα

Υπεύθυνη ενημέρωση με απλά λόγια από έναν άνθρωπο που ασχολήθηκε με το θέμα ως επιστήμονας και ως εκπρόσωπος καταναλωτών.

 

Ξαναήρθε στο προσκήνιο η παράταση του χρόνου διατήρησης του φρέσκου παστεριωμένου γάλακτος. Ακούγονται και γράφονται διάφορα για το θέμα από άσχετους ή εκφράζονται μισές αλήθειες από πολιτικούς που συμπαρατάσσονται είτε με τις απόψεις του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, που υποστηρίζει τους κτηνοτρόφους, είτε με τις απόψεις του υπουργείου Ανάπτυξης, που ενδιαφέρεται πρωτίστως για την τιμή που θα το αγοράσει ο καταναλωτής.

Ποιο είναι το φρέσκο παστεριωμένο γάλα

Είναι το γάλα που προέρχεται από αγελάδες και έχει υποστεί την πιο ήπια θερμική επεξεργασία της κλασικής παστερίωσης (71,5^ο C για 15΄΄). Παλιά ονομαζόταν απλώς παστεριωμένο, όμως αργότερα όταν άρχισαν να χρησιμοποιούνται και άλλες μέθοδοι παστερίωσης σε υψηλότερες θερμοκρασίες (υψηλή παστερίωση) για την παράταση του χρόνου διατήρησης, προκειμένου να το προστατεύσουν από την παραπλάνηση το ονόμασαν φρέσκο. Στο φρέσκο γάλα καταστρέφονται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί αλλά παραμένουν κάποια ακίνδυνα μικρόβια, που είναι φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα, τα οποία δεν δημιουργούν πρόβλημα στην υγεία μας, αν το γάλα συντηρηθεί στο ψυγείο κάτω από 6^ο C. Το σοβαρό του πλεονέκτημα έγκειται στο ότι δεν έχει υποστεί σοβαρές βλάβες στα πολύτιμα συστατικά του και δεν έχει αλλοιωθεί η γεύση του.

Ποιος είναι ο χρόνος συντήρησης του φρέσκου γάλακτος

Παλιά η χρονική διάρκεια διατήρησης του φρέσκου παστεριωμένου γάλακτος ήταν 3 ημέρες. Αργότερα, όταν βελτιώθηκαν οι συνθήκες υγιεινής στους στάβλους, εφαρμόστηκε το άρμεγμα με τις μηχανές και η ψύξη αμέσως μετά το άρμεγμα, βελτιώθηκε και η μικροβιακή κατάσταση του γάλακτος, και ο χρόνος διατήρησης αυξήθηκε στις 5 μέρες.

Υπάρχει εισαγόμενο φρέσκο γάλα;

Όχι, ό,τι φρέσκο γάλα κυκλοφορεί είναι ελληνικό, διότι δεν υπάρχει η δυνατότητα εισαγωγής στα χρονικά περιθώρια που δίνει η νομοθεσία.

Υπάρχει δυνατότητα αύξησης του χρόνου διατήρησης;

Θεωρητικά θα μπορούσε να παραταθεί μέχρι τις 8-9 ημέρες όπως ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όμως στην πράξη είναι ανέφικτο. Ο λόγος είναι ότι υπάρχει πρόβλημα με τις συνθήκες συντήρησης διότι έχουμε θερμό κλίμα και απουσιάζει από πολλούς λιανοπωλητές η υπευθυνότητα. Υπήρχαν καταγγελίες στην ένωση προστασίας καταναλωτών Σερρών (ΕΠΚΑΣ) για αλλοιωμένα (ξινισμένα ή πηγμένα) γάλατα τριών ημερών και διαπιστώναμε ότι έμεναν μετά την παράδοση έξω από το κατάστημα στη ζέστη για αρκετό χρόνο, μέχρι ο υπάλληλος να τα βάλει στο ψυγείο ή τοποθετούνταν σε ψυγεία με ανοιχτό τζάμι. Ακόμη υπάρχει πρόβλημα με τη συντήρηση στο οικιακό ψυγείο όπου ανοιγοκλείνει η πόρτα, πάνω στην οποία έχουμε τοποθετήσει το γάλα στις θέσεις που είναι μόνο για νερό και αναψυκτικά.

Αν παραταθεί η διάρκεια του φρέσκου θα ελαττωθεί οι τιμή;

Λογικά ναι, διότι θα γίνονται εισαγωγές από άλλες γαλακτοπαραγωγικές χώρες και θα δημιουργηθεί ανταγωνισμός. Προς το παρόν οι Έλληνες επιλέγουν το γάλα 1-2 ημερών, γι’ αυτό υπάρχουν και πολλές επιστροφές, αν όμως η τιμή του εισαγόμενου είναι αρκετά χαμηλότερη πολλοί θα προτιμήσουν το εισαγόμενο.

Γιατί το φρέσκο γάλα είναι ακριβότερο στην Ελλάδα;

Αρχικά, έχει υψηλό κόστος παραγωγής για τον αγελαδοτρόφο κυρίως λόγω ακριβών ζωοτροφών, έλλειψης βοσκοτόπων και βροχοπτώσεων για μεγάλα χρονικά διαστήματα, υψηλά λειτουργικά έξοδα (ρεύμα, θέρμανση), έλλειψη κεφαλαίων και υψηλά επιτόκια δανεισμού και ακόμη χαμηλού επιπέδου κτηνοτροφική παιδεία στον τομέα της επιχειρηματικής αγελαδοτροφίας.

Οι γαλακτοβιομηχανίες εκτός των άλλων έχουν αυξημένο κόστος μεταφοράς λόγω πολλών χιλιομέτρων για να συλλέξουν και να μοιράσουν το γάλα καθώς και πολλές επιστροφές που καταλήγουν στα χοιροστάσια.

Ο άλλος σημαντικός παράγοντας που αυξάνει την τιμή είναι το υψηλό ποσοστό κέρδους των μεγάλων Σούπερ Μάρκετ τα οποία πιέζουν τις γαλακτοβιομηχανίες, που με τη σειρά τους πιέζουν τους αγελαδοτρόφους.

Ο ρόλος του καταναλωτή στη διαμόρφωση της τιμής και το μποϋκοτάζ του 2008

Τον Ιούνιο του 2008 είχε γίνει για μία εβδομάδα μποϋκοτάζ από τις Ενώσεις Καταναλωτών στο φρέσκο γάλα που είχε τιμή πάνω από 1 € το λίτρο. Στις έρευνες που είχαμε κάνει τότε σαν (ΕΠΚΑΣ), όταν η τιμή του ήταν 1,35 €, οι μεγάλες αλυσίδες Σούπερ Μάρκετ απολάμβαναν έκπτωση 35% από τις βιομηχανίες.

Την ίδια περίοδο οι γερμανικές επιχειρήσεις LIDLκαι PLUS πουλούσαν το φρέσκο γάλα που παραγόταν σε ελληνικές γαλακτοβιομηχανίες για λογαριασμό των επιχειρήσεων κάτω από 1 €.

Τα ελληνικά Σούπερ Μάρκετ ήθελαν μεγάλα κέρδη από το γάλα που είναι ένα απαραίτητο τρόφιμο καθημερινής χρήσεως ενώ τα γερμανικά, τα οποία πουλούσαν σε λογικές τιμές, βασίζονταν στην προσέλκυση των πελατών που θα έκαναν και άλλες αγορές, αφού το ψυγείο με τα γάλατα ήταν στο βάθος του καταστήματος.

Το γάλα σαν κράχτης αποτελεί προσφιλή τακτική στις χώρες όπου οι καταναλωτές ψάχνουν τις τιμές, κάτι που αρχίσαμε να κάνουμε και εμείς τώρα λόγω κρίσης. Όταν τον Δεκέμβριο του 2007 το φρέσκο γάλα το αγοράζαμε 1,35 € το λίτρο, στα LIDL Σερρών πουλιόταν  0,97 € το πλήρες και στα LIDL της Νυρεμβέργης  0,73 € και με την έκπτωση 0,51 €, ενώ το ελαφρύ στα LIDL Σερρών το πουλούσαν 0,94 € και στη Νυρεμβέργη 0,66 € και με την έκπτωση 0,46 €. Οι τιμές αυτές ίσως να ήταν κάτω του κόστους ωστόσο ο Γερμανός με τα ίδια λεφτά αγόραζε τριπλάσια ποσότητα φρέσκου γάλακτος από εμάς. (Την έρευνα αυτή της ΕΠΚΑΣ στην οποία συμμετείχα, την είχαμε δημοσιεύσει στο φύλλο15).

Η εταιρεία ΑΓΝΟ η οποία προμήθευε τους αρτοποιούς της Αττικής που πουλούσαν 1 €, είχε δηλώσει δημοσίως ότι αυξήθηκαν οι πωλήσεις κατά 35-50% και το είχαν αποδώσει στο μποϋκοτάζ.

Από τότε άρχισε να αυξάνεται ο αριθμός των σούπερ μάρκετ που πουλάνε φρέσκο γάλα ιδιωτικής ετικέτας κάτω από 1 €.

Πριν το μποϋκοτάζ η επιτροπή ανταγωνισμού είχε αποκαλύψει το καρτέλ του γάλακτος μεταξύ Σούπερ Μάρκετ και γαλακτοβιομηχανιών εις βάρος των γαλακτοπαραγωγών, αλλά οι τιμές αντί να μειώνονται αυξάνονταν, γιατί τα πρόστιμα που ίσως δεν κατέβαλαν ποτέ, τα φόρτωναν στους καταναλωτές και ήταν δικαίωμά τους αφού οι τιμές στο γάλα είναι ελεύθερες.

Σήμερα, ανάλογα με τα 45-50 λεπτά που πουλάνε οι κτηνοτρόφοι, αν ο καταναλωτής το πληρώνει περί το 1 € ευρώ είναι λογική τιμή, δηλαδή ο καταναλωτής το αγοράζει στη διπλάσια τιμή από αυτή που πουλάει ο παραγωγός ενώ το 2008 το αγόραζε σε υπερτριπλάσια.

Ενδεχόμενες επιπτώσεις από την παράταση της διάρκειας του φρέσκου

Υπάρχει ο κίνδυνος να αρχίσουν οι εισαγωγές σε πολύ χαμηλές τιμές στην αρχή μέχρι να βουλιάξει η ελληνική αγελαδοτροφία μαζί με τους αγρότες παραγωγούς ζωοτροφών, που αυτή τη στιγμή η επιβίωση των περισσοτέρων είναι οριακή. Εννοείται ότι τα επόμενα θύματα θα είναι οι καταναλωτές που θα βλέπουν τις τιμές στο φρέσκο να αυξάνονται και θα στραφούν σε άλλα γάλατα αποκλειστικά εισαγόμενα.

Εν κατακλείδι: Η αγελαδοτροφία στηρίζεται στο φρέσκο γάλα διότι είναι το μόνο που δεν μπορεί να εισαχθεί. Η επιβίωση της αγελαδοτροφίας είναι εθνικής σημασίας, διότι δεν επιτρέπεται να εξαρτόμαστε σε ένα τρόφιμο πρώτης ανάγκης από άλλες χώρες και αν καταστραφεί, απαιτούνται πολλά χρόνια για να ανακάμψει. Γι αυτό αν πληρώνουμε το φρέσκο γάλα κάπως ακριβότερα από άλλες γαλακτοπαραγωγικές χώρες, χαλάλι, το αξίζει σαν ποιότητα και σαν επένδυση για το μέλλον μας. Συγχρόνως οι γαλακτοπαραγωγοί και οι γαλακτοβιομηχανίες να φροντίσουν να ελαττώσουν το κόστος παραγωγής και οι εμπορικές επιχειρήσεις τα ποσοστά κέρδους.

 

Σέρρες 15-12-2013

Χριστόφορος Παλαμίδης  c.palamidis@yahoo.gr

Κτηνίατρος παραγωγικών ζώων για 20 χρόνια και εργαστηριακός για 15 χρόνια.

Επίτ. πρόεδρος της Ένωσης Προστασίας Καταναλωτών Σερρών (ΕΠΚΑΣ)